علی شریعتی
عضو اتاق بازرگانی
همه می‌دانیم بخشی از افزایش قیمت کالا ناشی از خروج امریکا از برجام و تأثیر آن بر نرخ ارز است. اما سیاسی‌کاری‌ها و پافشاری بر اجرای قوانین موازی یا قوانینی که به مصلحت نیست، بر تغییرات قیمتی روزانه کالاها، بیشتر اثر دارد.
با افزایش قیمت ارز، دولت تصمیم گرفت به منظور کنترل قیمت‌ها، ارز دولتی یا همان ارز 4200 تومانی را برای تأمین برخی کالاها بویژه کالاهای اساسی یا مواد اولیه اختصاص دهد. بعد از مدتی از اجرای طرح، چندنرخی شدن ارز موجب انحراف طرح شد و کالاهایی که با ارز 4200 تومانی وارد شد با قیمت ارز آزاد به دست مردم رسید. نمونه آن گوشت قرمز بود که با وجود افزایش واردات با ارز دولتی، قیمت آن حدود دو برابر شد و علاوه بر آن صف‌های طویل برای دریافت گوشت وارداتی با قیمتی مناسب‌تر شکل گرفت. این مشکلات موجب شده تا دولت ارز 4200 تومانی را فقط برای واردات کالاهای ضروری مانند نهاده دامی یا دارو اختصاص دهد و به این ترتیب ارز 4200 تومانی برخی کالاها مانند گوشت، حبوبات، کره و... قطع شد. با قطع ارز دولتی، این کالاها رشد قیمتی را داشتند. می‌توان گفت بخشی از افزایش قیمت این کالاها به‌خاطر حذف ارز دولتی است اما انتظار داریم در بازار این کالاها ثبات برقرار شود و دیگر شاهد رانت‌خواری با استفاده از ارز دولتی و فروش کالا با ارز آزاد نباشیم.
بنابراین، تغییرات قیمتی برخی اقلام غذایی که در آمارهای مرکز آمار شاهد آن هستیم به دلیل تغییر تعرفه ارز 4200 تومانی است. اما افزایش قیمت برخی کالاها مانند روغن، با اینکه همچنان ارز 4200 تومانی برای واردات آن پرداخت می‌شود، ناشی از مسائل تأمین و عرضه و نظارت بر بازار است. با اینکه دولت برای واردات مواد اولیه کارخانجات روغن و همچنین خوراک دام ارز 4200 تومانی می‌پردازد اما قیمت روغن، مرغ و تخم مرغ افزایشی است. آشفتگی بازار نهاده دامی و نوع توزیع آن، همچنین نظارت بر مراکز فروش و تولیدی‌ها علت افزایش قیمت این کالاهای پرتقاضا با وجود حمایت‌های یارانه‌ای ارزی است. نرخ ارز متغیر مهمی در بازار ایران است که رشد قیمت آن بر قیمت کالاها اثرگذار است. می‌توان گفت بخشی از رشد قیمت ارز ناشی از جو روانی و سیاسی است. متأسفانه اخذ برخی تصمیمات که خارج از حوزه‌ اقتصاد است موجب افزایش قیمت دلار و ایجاد جو روانی و رشد دوباره قیمت‌ها است. اینکه کالاهای وارداتی، لوکس و خارجی به‌خاطر تحریم، افزایش قیمت داشته باشد، طبیعی به نظر می‌رسد اما رشد قیمت کالاهای اساسی که ارز 4200 تومانی دریافت می‌کنند فقط به‌خاطر سیاسی‌کاری در فضای اقتصادی است.
بعد از برجام و گشایش‌هایی که حاصل شد شاهد ثبات قیمتی در بازارها بودیم. اکنون نیز احتمال مذاکرات برای بازگشت دوباره امریکا به برجام و ایجاد جود روانی مثبت و امید در بازار، موجب کاهش قیمت دلار شد و شاهد بودیم در یکی دو هفته این امید و جو روانی مثبت بر قیمت مسکن یا خودرو اثرگذار بود و در این بازارها شاهد کاهش قیمت‌ها بودیم. همچنین تسهیل‌گری در برگشت ارز صادراتی به اقتصاد هم بر کاهش قیمت دلار مؤثر بود. اما متأسفانه تصمیماتی که خارج از حوزه تخصصی اقتصاد است و بر افزایش قیمت ارز اثر دارد، موجب رشد دوباره قیمت دلار شده که دیروز آن را در بازار مشاهده کردیم. مشخص نیست چرا تمام مشکلات به برجام گره زده می‌شود و خروج از آن مدام زمزمه می‌شود؟ کسانی از این موضوع سودهای چندین میلیاردی می‌برند. می بینیم که اخبار منفی سیاسی، گمانه‌زنی‌ها و حتی اخباری که جعلی است به سرعت در سایت‌های اعلام قیمت ارز منتشر می‌شود. مشخص است که برخی به دنبال ایجاد ناامنی و ناامیدی در جامعه هستند چون با ناامنی بازار بی‌ثبات و سودهای آنچنانی نصیب محتکران کالا می‌شود. باید بپذیریم برای کنترل قیمت‌ها و ایجاد ثبات در بازارها به جو روانی مثبت و ایجاد امید در جامعه نیاز داریم.

گروه اقتصادی | ستاد تنظیم بازار مهرماه قیمت‌های جدید تخم‌مرغ را تصویب و اعلام کرد اما تولیدکنندگان می‌گویند مصوبه ستاد قبل از افزایش قیمت نهاده‌ها بود و به‌همین دلیل در حال حاضر تخم‌مرغ در بازار با افزایش قیمت نسبت به مصوبه ستاد تنظیم بازار عرضه می‌شود. قیمت هرکیلو تخم‌مرغ در مرغداری به 14 هزار و 200 تومان افزایش یافته در حالی که ستاد تنظیم بازار این قیمت را 12 هزار تومان تصویب کرده است. در خصوص قیمت تخم‌مرغ، یک مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی به «ایران» گفت: «این وزارتخانه با توجه به افزایش قیمت نهاده‌ها که اخیراً در ستاد تنظیم بازار به تصویب رسید، از ستاد درخواست کرده با افزایش قیمت تخم‌مرغ موافقت کند و ما منتظر تصمیم‌گیری و اعلام نظر نهایی آنها هستیم.» این مقام مسئول افزود: اگر تصمیمات جدید برای کنترل بازار تخم‌مرغ اخذ نشود، ممکن است این بازار ملتهب شود. به‌همین دلیل از ستاد تنظیم بازار درخواست کردیم قیمت‌های جدید برای تخم‌مرغ مصوب شود. ما منتظر هستیم ببینیم آیا ستاد استدلالات وزارت جهاد را برای افزایش قیمت تخم‌مرغ می‌پذیرد یا خیر.
بر اساس مصوبه ستاد تنظیم بازار قیمت عرضه تخم‌مرغ 30 عددی بسته‌بندی شناسنامه دار دارای زنجیره سرد حداکثر 31 هزار تومان، تخم‌مرغ 20 عددی 22 هزار تومان، تخم‌مرغ 15 عددی 18 هزار تومان، تخم‌مرغ 9 عددی 11 هزار تومان و تخم‌مرغ 6 عددی 7 هزار تومان است که این سقف قیمت خواهد بود و برندهای دیگر زیر این عدد باید رقابت کنند.
قیمت بازار
اما اکنون در فروشگاه‌ها قیمت تخم‌مرغ بالاتر از قیمت‌های مصوب ستاد تنظیم بازار است. تخم‌مرغ بسته‌بندی 30 عددی تقریباً نایاب است اما قیمت تخم‌مرغ 20 عددی بسته‌بندی 30 هزار و 400 و برخی برندها 38 هزار و 850، 15 عددی 23 هزار و 250 تومان، 9 عددی 17 هزار و 900 و 6 عددی 9 هزار و 300 تومان است.با این حال تولیدکنندگان می‌گویند تخم‌مرغ بدون مشکل عرضه می‌شود و کمبودی در بازار نیست اما قیمت‌ها افزایشی است.
حذف واسطه‌ها
متولیان تولید و تنظیم بازار، افزایش قیمت نهاده دامی را به‌عنوان مهم‌ترین دلیل افزایش قیمت مرغ و تخم‌مرغ اعلام ‌می‌کنند. اما در این میان حضور دلالان یا واسطه‌ها در بازار هم عامل مؤثر دیگری در افزایش قیمت‌ها است. در این خصوص کاظم خاوازی، وزیر جهاد کشاورزی از حذف واسطه در بازار مرغ خبر داده و اظهار کرده که این وزارتخانه به‌عنوان متولی تنظیم بازار مرغ و تخم‌مرغ «در تدارک کنترل بازار تخم‌مرغ» است.
دلایل تولیدکنندگان برای افزایش قیمت
ناصرنبی‌پور، سخنگوی اتحادیه مرغداران در گفت‌و‌گو با «ایران» در خصوص عرضه تخم‌مرغ با قیمتی بالاتر از قیمت‌های ستاد تنظیم بازار، گفت: قیمت‌هایی که ستاد تنظیم بازار مصوب کرده قبل از افزایش قیمت نهاده‌ها بوده است. در 20 روز گذشته قیمت نهاده‌ها 20 تا 30 درصد گران شده است. سویا از کیلویی 2700 به 3250 تومان و ذرت از 1300 به 1700 تومان رسیده است.
او افزود: البته قیمت‌های ستاد تنظیم بازار در صورت تأمین صددرصدی نهاده با قیمت 4200 تومان است در حالی که کمتر از 50 درصد نهاده با قیمت دولتی به دست تولیدکنندگان می‌رسد. افزایش قیمت نهاده هزینه تولید را افزایش داده و تولیدکنندگان مجبورند برای به‌دست آوردن سود تولید، محصول خود را به قیمت بالاتری بفروشند.
وی گفت: مرغداران مجبورند برای رفع کمبود نهاده به بازار آزاد مراجعه کنند. تأمین نشدن سهمیه نهاده‌های دولتی سبب ایجاد کمبود و کاهش تولید در واحدهای مرغ تخم‌گذار شده است، زیرا مرغداران مرغ‌های خود را به کشتارگاه تحویل می‌دهند. اما این کاهش تولید به معنی عدم تأمین در بازار نیست و هیچ مشکلی در تأمین نداریم. باید به این موضوع هم اشاره کنم که به‌خاطر تأمین نشدن نهاده‌ها، کیفیت خوراک طیور هم پایین آمده و برخی مرغداری‌ها به جای ذرت یا سویا پودر گوشت یا خوراک‌های بی‌کیفیت دیگر را به مرغ می‌دهند که کاهش کیفیت خوراک موجب کاهش تخم‌گذاری است. به‌ گفته نبی‌پور، قیمت هر کیلو تخم‌مرغ در مرغداری از 12 هزار تومان به 14 هزار و 200 تومان افزایش یافته است. او افزود: تولیدکنندگان منتظر تصویب قیمت‌های جدید از سوی ستاد تنظیم بازار هستند.در عین حال برخی فعالان بازار کمبود تولید و کاهش عرضه تخم‌مرغ در بازار را علت افزایش قیمت اعلام می‌کنند.
سخنگوی اتحادیه مرغداران در خصوص میزان تولید تخم‌مرغ در کشور گفت: تولید تخم‌مرغ روزانه 2900 تا 3 هزار تن است که به‌خاطر کمبود و افزایش قیمت نهاده 15 درصد تولید کاهش یافته است.اما در این شرایط هم 300 تن مازاد تولید تخم‌مرغ داریم.علت این مقدار کاهش تولید، گرانی نهاده و کشتار مرغ زودتر از موعد است. وقتی مرغ زودتر از موعد به کشتار می‌رسد به‌دنبال آن کاهش تولید تخم‌مرغ را داریم.
عوارض جدید برای صادرات
صادرات تخم‌مرغ از دیگر دلایل افزایش قیمت در بازار عنوان می‌شود. اما نبی‌پور با رد این دلیل گفت: ما 300 تن مازاد تولید داریم که 100 تن آن صادر می‌شود پس این عدد صادراتی نمی‌تواند دلیل افزایش قیمت تخم‌مرغ باشد. فعالان بازار اما معتقدند با افزایش قیمت تخم‌مرغ، دولت باید در صدور مجوز صادرات این محصول دست به عصا حرکت کند. بر اساس تصمیم دولت، از ابتدای مهرماه صادرات تخم‌مرغ از همه گمرکات کشور بدون عوارض امکان پذیر نیست و سقف صادرات 5 هزار تن در ماه است. اما امید گیلان‌پور معاون وزیر جهاد کشاورزی در گفت‌و‌گو با «ایران» از تعیین عوارض جدید صادرات تخم‌مرغ خوراکی خبر داد و اعلام کرد تا مشخص شدن عوارض جدید، برای جلوگیری از قطع صادرات، تخم‌مرغ با همان نرخ قبلی عوارض صادرات صورت بگیرد.
به‌ گفته گیلان پور، پیرو مصوبات کارگروه تنظیم بازار عوارض صادراتی تخم‌مرغ خوراکی تا آبان‌ماه سال‌جاری 3500 تومان به ازای هرکیلوگرم تعیین و ابلاغ شده است. اما با توجه به اینکه تعیین عوارض جدید در دستور کار قرار دارد، تا زمان ابلاغ میزان عوارض جدید، رقم اعلامی 3500 تومان به ازای هرکیلوگرم برای تخم‌مرغ خوراکی به گمرک اعلام شده تا مشکلی برای فرآیند صادرات ایجاد نشود.
رد شایعه بیماری
در خصوص افزایش قیمت تخم‌مرغ، خبرهایی مبنی بر شیوع بیماری نیوکاسل در مرغداری‌ها منتشر شده که موجب کاهش تولید شده است. سخنگوی اتحادیه مرغداران هم تأیید می‌کند که بیماری نیوکاسل در مرغداری‌ها شیوع داشته و بر عرضه تخم‌مرغ تأثیر گذاشته است. اما محمدباقر مقدس، مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های طیور سازمان دامپزشکی کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» شیوع بیماری در مرغداری‌ها را تکذیب کرد. او گفت: امسال در کشور، کمترین مشکل را در خصوص بیماری‌های طیور داریم و ما امسال را سال خوبی از نظر سلامت طیور ارزیابی می‌کنیم.
مقدس افزود: نظارت بر مرغداری‌ها به‌صورت مداوم است و هربیماری ای به سرعت به سازمان دامپزشکی گزارش می‌شود. در مورد بیماری نیوکاسل هم تاکنون فقط یک گزارش از خراسان جنوبی دریافت کرده‌ایم که در آن منطقه بیماری نیوکاسل در 3 مرغداری مشاهده شده و علت آن هم واکسیناسیون نادرست گزارش شده است. اما در تهران یا شهرهای دیگر هیچ گزارشی از شیوع این بیماری در مرغداری‌ها نداشتیم.
به‌گفته مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های طیور سازمان دامپزشکی، باوجود افزایش قیمت واکسن، واکسیناسیون در تمام مرغداری‌ها انجام می‌شود و هیچ مرغداری حاضر نیست با این هزینه‌های تولید به‌خاطر غفلت در واکسیناسیون، تولید خود را از دست بدهد. مقدس در مورد بیماری آنفلوانزای پرندگان و مشاهده آن در کشور گفت: در 3 منطقه کشور بیماری آنفلوانزای پرندگان در میان طیور وحشی دیده شده است اما در هیچ مرغداری شیوع این بیماری را نداریم. در فریدونکنار، سد رود ارس در اردبیل و تالاب میقان در استان مرکزی، مواردی از آنفلوانزا در میان پرندگان دیده شده است.
راه حل نهایی
به‌منظور کاهش وابستگی ارزی برای تأمین نهاده، وزیر جهاد کشاورزی اظهار داشته که دولت برای تولید نهاده برنامه‌هایی دارد. به ‌گفته خاوازی« در صورت اجرای طرحی که در دست داریم می‌توانیم سه ‌و‌نیم میلیون تن نهاده دامی تولید کنیم. الزامات طرح آماده شده است و این طرح می‌تواند شروعی برای خودکفایی در تأمین نهاده‌های دامی باشد.» با توجه به وابستگی بیش از 90 درصدی تأمین نهاده به واردات، با اینکه ارز 4200 تومانی برای واردات نهاده اختصاص می‌یابد و بر اساس آمار بانک مرکزی، بیشترین ارز تخصیصی برای واردات نهاده‌ها است اما قیمت مرغ و تخم‌مرغ افزایشی است.به گفته کارشناسان اقتصادی، حذف ارز چندنرخی و همچنین تلاش برای تولید خوراک دام می‌تواند پایداری و ثبات را در بازار پرتقاضای مرغ و تخم‌مرغ ایجاد کند.

سهیلا یادگاری
خبرنگار
 حمایت از کشت گندم و افزایش 1300 تومانی نرخ خرید تضمینی گندم در سال 1400 دو عامل تعیین‌کننده در افزایش کشت گندم در سال زراعی 1400-1399 است. براساس گزارش مرکز آمار در‌خصوص قیمت محصولات کشاورزی، در فصل بهار امسال قیمت آزاد یک کیلوگرم گندم در کل کشور 2 هزار و 410 تومان بوده است. بنابراین افزایش قیمت خرید تضمینی به 4 هزار تومان افزایش بیش از 65 درصدی قیمت گندم را نشان می‌دهد. این عدد بیشترین افزایش نرخ خرید تضمینی گندم  یک سال را نشان می‌دهد. نرخ خرید تضمینی گندم در سال92 معادل 400 تومان بود. ارقام نشان می‌دهد ادامه خودکفایی در تولید محصول استراتژیک گندم با برنامه‌های حمایتی از طرف دولت، ادامه یافته است. به همین دلیل در سال‌های اخیر کشت گندم روند با ثبات و رو به افزایشی دارد. اسماعیل اسفندیاری‌پور، مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌و‌گو با «ایران» تأمین کود و بذر را علت دیگر افزایش سطح زیرکشت گندم عنوان کرد و گفت: هزینه کشت بویژه در کشت دیم اضافه نشده است.
قبل از شروع کشت گندم در سال زراعی جدید، گزارش‌هایی در برخی رسانه‌ها در مورد احتمال کاهش تولید به‌خاطر افزایش هزینه‌ها منتشر شد. اکنون که به پایان زمان کشت گندم رسیده‌ایم، این نگرانی برای کاهش تولید را تأیید می‌کنید؟
خیر. چون آمارها برخلاف گمانه‌زنی‌ها افزایش سطح زیر کشت را نشان می‌دهد، البته این آمارها تا 12 آذرماه است و کشت گندم همچنان ادامه دارد. اما مقایسه میزان کشت از ابتدای شروع سال زراعی تا 12 آذرماه نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد سطح زیرکشت گندم 6 میلیون هکتار افزایش یافته است. به عبارتی سطح زیرکشت تاکنون 300 هزار هکتار معادل 6.2 درصد رشد دارد. ما منتظر آمارهای نهایی هستیم و ممکن است آخرین آمار افزایش بیشتری را نشان دهد. مجموع سطح زیر کشت گندم در طول دهه 90 (97-1390) روند کاهشی (از 8.5 میلیون هکتار به 5.4 میلیون هکتار) و میزان تولید (از 8.8 میلیون تن به 13.6 میلیون تن) افزایشی بوده است که این موضوع به معنای بهبود وضعیت عملکردی تولید گندم در کشور است.
سطح زیر کشت دیم بیشتر شده است یا کشت آبی؟
در هر دو نوع کشت افزایش را داریم. سطح کشت آبی از یک میلیون و 184هزار هکتار در سال 98 به یک میلیون و 440 هزار هکتار در سال 99 رسیده که افزایش 6.7 درصدی (96 هزار هکتار) را نشان می‌دهد. کشت دیم هم از 3 میلیون و 105 هزار هکتار سال گذشته به 3 میلیون و 340 هزار هکتار در سال99 رسیده که افزایش 6.1 درصدی (203 هزار هکتار) را نشان می‌دهد.
امسال مجموع سطح کشت گندم چقدر است؟
تاکنون بیش از 6 میلیون هکتار (2 میلیون هکتار آبی و 4 میلیون هکتار دیم) از زمین‌های ما زیر کشت گندم رفته است که 85 درصد برنامه کشت را محقق کرده است البته با توجه به اینکه آمار مربوط به 12 آذر است باید ببینیم تا آخر زمان کشت چند درصد برنامه محقق می‌شود. تاکنون 89 درصد برنامه کشت دیم و 77 درصد برنامه کشت آبی اجرا شده است.
کدام استان بیشتر کشت گندم را دارد؟
تاکنون استان کردستان با 600 هزار هکتار سطح بیشترین کشت گندم را دارد. کشت در مناطق سردسیر مانند استان‌های غربی و شمال غربی پایان یافته اما در استان‌های گرمسیر مانند خوزستان کشت ادامه دارد. در نواحی ساحل خزر مانند گلستان و استان‌های اقلیم گرم و خشک جنوب همچون خوزستان و اقلیم‌های مشابه تا دهه نخست دی ماه ادامه خواهد داشت.
پس با توجه به افزایش سطح زیر کشت، باید منتظر افزایش تولید گندم در سال آینده باشیم؟
بله. البته شواهد این را نشان می‌دهد، اما شرایط آب و هوایی و عوامل دیگر در طول زمان کشت بسیار اهمیت دارد. بارندگی‌ها تاکنون بسیار خوب بوده و ما افزایش متوسط بارش سالانه و بلندمدت را داریم. اگر بارش‌ها ادامه داشته باشد قطعاً تولید هم افزایشی خواهد بود. وضعیت بارندگی برای استان خوزستان که بزرگترین تولیدکننده گندم کیفی درجه یک کشور است، بسیار عالی بوده است.
سال گذشته بارها اعلام شد که میزان تولید برای نیاز مصرفی کافی است و واردات گندم نخواهیم داشت. اما گزارش‌ها از بنادر شمالی و جنوبی واردات گندم مصرفی را تأیید می‌کند.
سال زراعی گذشته حدود 13.6 میلیون تن گندم تولید شده است که کفاف نیاز را می‌دهد. تمام گندم وارداتی برای ذخایر استراتژیک و تنظیم بازار است و ما کمبودی در بازار مصرف نداریم. حدود 10 میلیون مصرف نانوایی‌ها و مابقی مصارف صنف و صنعت است. بنابراین آمار ما کمبودی در تأمین گندم را نشان نمی‌دهد.
افزایش هزینه‌های تولید در کشت گندم چقدر است؟
افزایش هزینه تولید کنترل شده است، مخصوصاً در کشت دیم هزینه‌ای اضافه نشده است. افزایش قیمت خرید تضمینی هم داریم که باعث کاهش اثر هزینه‌ها می‌شود. امسال بذر و کود هم بموقع تأمین شد. مشکل ما فقط کود فسفاته است که در آن دچار کم مصرفی هستیم. البته با تأمین بذر مناسب و ریزمغذی‌ها تلاش کردیم آثار کاهش مصرف کود را کم کنیم. با توجه به افزایش حدود ۲۰ درصدی تولید و توزیع بذر گواهی شده گندم در مقایسه با مصرف بذر گواهی شده سال زراعی قبل و استقبال خوب کشاورزان از کشت گندم در سال‌جاری، تاکنون علاوه بر برنامه بذر رسمی برای تأمین نیاز کشاورزان، مقادیر لازم دانه گندم از انبارها توسط سازمان جهاد کشاورزی استان‌ها پیش‌بینی شده که در مرحله فرآوری و توزیع بین گندمکاران است. موضوع دیگر افزایش هزینه‌های خرید تضمینی در بودجه سال 1400 است که این امید را به کشاورزان می‌دهد که سود بیشتری از کشت گندم نصیب آنها می‌شود. یارانه خرید تضمینی گندم و نان، در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور، معادل ۲۲ هزار میلیارد تومان تعیین شده که در مقایسه با سال قبل ۱۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. این رقم در مقایسه با ۱۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان سال ۹۹، حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان افزایش دارد. در لایحه بودجه همچنین ۲۴۸۰ میلیارد تومان یارانه برای نهاده‌ها، عوامل تولید و خرید تضمینی محصولات بخش کشاورزی پیش‌بینی شده است.